- نویسنده: سپهراد فرزامی - نویسنده‌ی تخصصی حوزه سلامت
- تایید علمی: دکتر سعید کلباسی- فوق تخصص غدد و متابولیسم
- بازبینی نهایی: شهلا صفائی- استراتژیست محتوا و ناظر نهایی
کنترل روزانه و مداوم قند خون همانند سپری دفاعی عمل کرده که می‌تواند جلوی بسیاری از عوارض دیابت را بگیرد. یکی از مؤثرترین ابزارها برای این کنترل، دستگاه تست قند خون است؛ ابزاری ساده اما حیاتی که به بیماران این امکان را می‌دهد هر لحظه از وضعیت بدن خود آگاه باشند و پیش از آن‌که دیر بشود، اقدامات لازم را انجام دهند.
دیابت، یک بیماری خاموش اما پیش‌رونده است که در صورت بی‌توجهی، می‌تواند منجر به عوارض جبران‌ناپذیری شود. این عوارض به حدی شدید هستند که با بروز هر یک از آن‌ها، زندگی فرد دیابتی برای همیشه تغییر می‌کند. متاسفانه در دنیای امروز، راه‌حلی برای درمان دیابت وجود ندارد، اما خوشبختانه برای مدیریت و کنترل آن، راهکار‌های متعددی وجود دارد. کنترل مستمر قند به وسیلۀ دستگاه تست قند خون یکی از همان راهکارهاست.
ما در این مقاله، به بررسی نقش کلیدی دستگاه تست قند خون در مدیریت دیابت و پیشگیری از عوارض جدی آن خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه می‌شود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
اهمیت استفاده از دستگاه تست قند خون در دیابت
اگر مبتلا به دیابت هستید، پایش یا اندازه‌گیری قند به وسیلۀ دستگاه تست قند خون یکی از کلیدی‌ترین راه‌ها برای ارزیابی اثربخشی برنامه درمانی‌تان است. این امر به شما اطلاعاتی می‌دهد که با استفاده از آن می‌توانید دیابت خود را به‌صورت روزانه مدیریت کرده و از بروز عوارض آن پیشگیری نمایید. شما با پایش قند خون متوجه می‌شوید که خوردن چه غذاها و انجام چه اعمالی قند خون شما را دچار نوسان می‌کند. این آگاهی به شما کمک کرده که دیابت خود را شناخته و یاد بگیرید که چگونه آن را مهار کنید.
عوامل متعددی می‌توانند سطح قند خون را تغییر دهند. برخی از این عوامل را با گذشت زمان و تجربه می‌توان پیش‌بینی کرد، اما برخی دیگر غیرقابل پیش‌بینی هستند. به همین دلیل اندازه‌گیری قند خون امری بسیار ضروری است. (منبع)
پایش قند با دستگاه تست قند خون مخصوصاً برای کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند بسیار اهمیت دارد. شما باید بدانید که بدن‌تان به چه دوزی از انسولین نیاز دارد و درست به همان میزان، انسولین دریافت کنید. مصرف کم‌تر و یا بیشتر از نیاز انسولین می‌تواند موجب بروز خطرات جدی مثل هایپرگلیسمی (افزایش شدید قند خون) و یا هیپوگلیسمی (کاهش شدید قند خون) بشود. نتایج اندازه‌گیری قند خون می‌تواند در تصمیم‌گیری درباره نوع و مقدار غذا، میزان فعالیت بدنی و مقدار دوز انسولین به شما کمک کند. (منبع)
مورد دیگری که باید بدان اشاره کنیم، افرادی هستند که وضعیت پیش دیابت به سر می‌برند. (پیش دیابت چیست؟) پیش دیابت بر خلاف دیابت نوع 2 نه‌تنها قابل‌کنترل است، بلکه می‌توان آن را درمان و از بروز دیابت نوع 2 جلوگیری کرد. لازمۀ این امر، آگاهی از وضعیت پیش دیابت است. پیش دیابت یک فرصت طلایی است که می‌توانید خطر ابتلا به دیابت را کاسته و حتی از بین ببرید. برای این کار می‌بایست از دستگاه‌های تست قند خون کمک بگیرید و نوسان قند خون خود را پایش کنید.
آیا افرادی که دیابت ندارند نیز باید از دستگاه تست قند خون استفاده کنند؟
طبق آماری که کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NLM) در سال 2017 منتشر کرد، 462 میلیون‌نفر در سراسر جهان، مبتلا به دیابت نوع 2 هستند؛ عددی که 6.28 درصد مردم کل جهان را شامل می‌شود. این آمار همچنین اعلام می‌کند که در سال 2017، بیش از یک میلیون نفر، بر اثر بیماری دیابت و عوارض ناشی از آن، جان خود را از دست داده‌اند. با روند افزایشی بیماری دیابت، این عدد تا به امروز بالاتر نیز رفته است. (منبع)
در ایران، به ازای هر 100 هزار نفر، 7 هزار نفر به دیابت مبتلا هستند. این اعداد و ارقام شاید در نظر ساده به‌نظر برسند، اما با کمی تامل می‌توان دریافت که دیابت، تا چه‌اندازه همه‌گیر و تهدید‌کننده است. همۀ این موارد را خاطرنشان کردیم تا بگوییم: «دیابت هر کسی را تهدید می‌کند!» (منبع)
در جهان امروز، به سبب سبک زندگی، سبد غذایی، تحرک کم و بسیاری از عوامل دیگر، دیابت از هر زمانی خطرناک‌تر و تهدید‌کننده‌تر است؛ بنابراین لازم است که هر یک از ما در برابر این بیماری خاموش، هشیارانه عمل کنیم. استفاده از دستگاه تست قند خون، یکی از راه‌هایی است که می‌توانیم به کمک آن وضعیت نوسان قند خون خود را پایش کرده و در صورت وجود نوسانات غیرطبیعی و یا ابتلا به پیش دیابت، در فرصت طلایی اقدام و از ابتلا به دیابت جلوگیری کنیم.
معرفی انواع دستگاه تست قند خون
انواع دستگاه تست قند خون را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: گلوکومترها و سنسور پایش قند خون.
گلوکومتر
گلوکومتر ابزاری کوچک و قابل‌حمل است که به افراد دیابتی کمک می‌کند سطح قند خون خود را در خانه یا محل کار به‌راحتی اندازه‌گیری کنند. این دستگاه‌ها نقش حیاتی در مدیریت روزانه دیابت دارند و به بیماران امکان می‌دهند روند قند خون خود را پیگیری و کنترل کنند. (چگونه روزانه قند خون خود را در خانه مدیریت کنیم؟)
برای استفاده از گلوکومتر، تنها کافی است به وسیلۀ سوزن‌های مخصوص، یک قطره خون از نوک انگشت گرفته و روی نوار تست قرار دهید. دستگاه با آنالیز این نمونه خون، میزان قند موجود را محاسبه و عدد مربوطه را روی نمایشگر نشان می‌دهد. این روند تنها چند ثانیه طول می‌کشد و کاربری آن بسیار ساده است. (مقایسه دستگاه های تست قند خون خانگی و کلینیکی: کدام برای شما بهتر است؟)
سنسور پایش قند خون یا سی جی ام
در سال‌های اخیر، دستگاه‌های تست قند خون از نظر دقت، سرعت، اندازه و کاربری، پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. افزایش افراد مبتلا به دیابت و یا مستعد آن باعث شد تا مدل جدیدی از دستگاه تست قند خون اختراع و تولید شود. دستگاه سی جی ام، یک دستگاه تست قند خون بدون سوزن است که به صورت مداوم و بی‌وقفه، قند خون شما را پایش می‌کند.
این دستگاه از طریق سنسوری که به بدن متصل می‌شود، قند خون شما را به شکل 24 ساعته پایش کرده و اطلاعات مربوط به آن را از طریق اپلیکیشن مخصوص که به روی گوشی موبایل نصب می‌شود، در اختیارتان قرار می‌دهد.
افراد مبتلا به دیابت، نیاز دارند که هر لحظه از نوسان قند خون خود آگاه باشند. بر خلاف گلوکومترها که تنها میزان قند خون همان لحظه را نشان می‌دهند، سی جی ام با اندازه‌گیری 3 دقیقه یکبار، نوسان قند خون شما را در طول زمان ازریابی می‌کند. سنسور پایش قند خون این اطلاعات را به شکل یک نمودار به شما نشان داده و از وضعیت کلی قند خون‌تان، تصویری واضح و دقیق ترسیم می‌کند. این اطلاعات می‌تواند شما را در کنترل و مدیریت قند خون یاری نماید. (منبع)
برای اطلاعات بیشتر، به مقالۀ سی جی ام یا سنسور پایش قند خون چیست؟ مراجعه کنید.
آگاهی، مهم‌ترین دفاع در برابر دیابت!
دیابت بیماری‌ای است که کنترل مؤثر آن نیازمند آگاهی، مراقبت و استفاده از ابزارهای دقیق است. دستگاه‌های تست قند خون، چه از نوع گلوکومتر و چه مدل‌های پیشرفته‌تر مانند سی جی ام، نقش کلیدی در مدیریت روزانه این بیماری ایفا می‌کند. این ابزارها نه‌تنها به تشخیص به‌موقع نوسانات قند خون کمک می‌کنند، بلکه مسیر بهینه‌ای را برای انتخاب دارو، رژیم غذایی و سبک زندگی سالم‌تر فراهم می‌سازند.
به خاطر داشته باشیم که هر چه آگاهی فرد مبتلا به دیابت از وضعیت جسمانی خود بیشتر باشد، احتمال بروز عوارض کاهش می‌یابد و کیفیت زندگی به طرز چشمگیری ارتقاء می‌یابد. بنابراین، سرمایه‌گذاری روی ابزارهای پایش قند خون، سرمایه‌گذاری بر سلامت و آرامش فردی است.
سوالات متداول
معمولاً توصیه می‌شود قند خون قبل از وعده‌های غذایی، دو ساعت بعد از غذا و قبل از خواب اندازه‌گیری شود. افراد تحت درمان انسولینی یا با نوسانات شدید، ممکن است نیاز به چک بیشتر داشته باشند.
سی جی ام قند خون را به‌طور مداوم پایش کرده و روند تغییرات را نشان می‌دهد، در حالی که گلوکومتر فقط عدد همان لحظه را ثبت می‌کند. هر دو ابزار دقیق هستند اما CGM نمای کامل‌تری از نوسانات قند خون ارائه می‌دهد.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲، افراد در وضعیت پیش‌دیابت و حتی افرادی با ریسک بالای دیابت (مثل چاقی یا سابقۀ خانوادگی) باید قند خون خود را مرتب پایش کنند.
گلوکومتر با نمونه خون انگشتی قند خون همان لحظه را نشان می‌دهد؛ اما CGM بدون نیاز به سوزن‌زنی مکرر، قند خون را به طور ۲۴ ساعته ثبت و نوسانات را تحلیل می‌کند. (مقاله: تفاوت گلوکومتر و سنسور پایش قند خون چیست؟ به طور مفصل به تفاوت این دو دستگاه پرداخته است.)
با پایش دقیق قند خون می‌توان تغییرات خطرناک را پیش از آن‌که به عوارضی مانند آسیب کلیوی، مشکلات چشمی یا حمله قلبی منجر شود شناسایی و کنترل کرد.