- نویسنده: سپهراد فرزامی - نویسندهی حوزهی تخصصی سلامت
- بازبینی نهایی: شهلا صفائی- استراتژیست محتوا و ناظر نهایی
زندگی با دیابت، حتی در بهترین شرایط، نیازمند نظم، آگاهی و مراقبت مستمر است. بیماران مبتلا به دیابت باید بهصورت روزانه مصرف دارو یا انسولین را تنظیم کرده، تغذیه خود را کنترل کنند، بهطور منظم قند خون را پایش نمایند و تحت نظر پزشک باشند. با این حال، در شرایط ناپایدار و بحرانی مانند جنگ، آوارگی و بلایای طبیعی، این روند منظم بهطور جدی مختل میشود و سلامت افراد مبتلا به دیابت در معرض تهدید مستقیم قرار میگیرد.
در بحرانهایی نظیر جنگ، بسیاری از زیرساختهای بهداشتی از بین میرود، زنجیره تأمین دارو و انسولین دچار وقفه میشود، برنامه تغذیه، نامنظم و ناپایدار میگردد و سطح استرس روانی بهشدت افزایش مییابد. اختلال در دسترسی به دستگاههای پایش قند و نبود مراقبتهای تخصصی، مدیریت روزمره دیابت را دشوار یا حتی غیرممکن میکند.
ما در این مقاله تلاش کردیم تا راهکارهایی عملی برای آمادگی در برابر بحران، حفظ جان، تداوم درمان، و کاهش عوارض بیماری در موقعیتهای پرخطر ارائه دهیم.
فهرست مطالب

این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه میشود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
چالشهای بیماران دیابتی در مناطق جنگی
همانطور که گفتیم، در شرایط عادی نیز مدیریت دیابت چالشی جدی محسوب میشود و نیازمند توجه و مراقبت بسیار است. در بحرانهایی همچون جنگ، افرادی که ناچار به ترک محل زندگی خود میشوند، با موانع متعددی برای کنترل دیابت مواجهاند.
ناامنی غذایی، دسترسی محدود به مراکز درمانی و داروها و مشکلات اقتصادی تنها بخشی از چالشهایی هستند که مبتلایان به دیابت در شرایط جنگی تجربه میکنند.

1. اختلال در دسترسی به دارو و تجهیزات درمانی
دسترسی به داروها یکی از جدیترین چالشها برای افرادی است که در بحران جنگ به سر میبرند. تخمینها نشان میدهند که اغلب بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن همچون دیابت، ناچار شدند تا فرآیند درمان و مدیریت بیماری خود را در مقطعی متوقف کنند. در شرایط جنگی، به سبب تعطیلی مراکز توزیعکننده و یا تولیدکننده دارو و تجهیزات پزشکی، یافتن این داروها سختتر شده و ممکن است بعضی از افراد سودجو، از این شرایط سواستفاده کرده و قیمت این داروها و تجهیزات را بالا ببرند.
در مواردی که افراد دچار آوارگی و نقل مکان میشوند، کیفیت مراقبت و درمان دیابت در کشورها و یا مناطق میزبان نیز بهدلیل فشار مضاعف بر نظام سلامت آنها، پایین میآید. بهعنوان مثال، در بحران سوریه، بسیاری از پناهجویان در کشورهای میزبان مانند لبنان و اردن سکونت گزیده و از مراکز درمانی عمومی استفاده میکنند.
یک نظرسنجی سلامت منتشرشده توسط UNHCR در سال ۲۰۱۸ نشان داد که ۳۹ درصد از پناهجویان سوری ساکن مناطق غیراردوگاهی در اردن، برای دسترسی به خدمات درمانی مرتبط با دیابت با مشکل مواجهاند. (منبع)
در بسیاری از مناطق بحرانزده، زنجیره تأمین دارو مختل میشود و بیماران برای روزها یا هفتهها قادر به تهیه انسولین یا داروهای خوراکی نیستند. این امر خطر کتواسیدوز دیابتی و عوارض جدی دیگر را افزایش میدهد.

2. کمبود غذاهای متناسب و دورههای طولانی گرسنگی
در شرایط بحرانی همچون جنگ، کیفیت غذا و زمانبندی وعدههای غذایی بهشدت نامنظم وغیرقابل پیشبینی است، جیرههای غذایی اضطراری اغلب سرشار از کربوهیدراتهای ساده و فاقد فیبر و پروتئین کافی هستند؛ عواملی که میتوانند به بالارفتن قند خون منجر شده و مدیریت دیابت در شرایط جنگی را دشوار کنند.
(چگونه رژیم کم کربوهیدرات برای دیابتیها تنظیم کنیم؟)
ارزیابی رژیم غذایی پناهجویان سوری در لبنان نشان داد که ۲۱ درصد از خانوارها از تنوع غذایی پایین (کمتر از ۴.۵ گروه غذایی در روز) برخوردارند و تنها ۱۸ درصد به تنوع غذایی بالا (بیش از ۶.۵ گروه غذایی در روز) دست یافتهاند. در میان پناهجویان برمهای نیز، بررسی تغذیهای ۱۱۵۹ نفر نشان داد که ۸۴ درصد کالری روزانۀ آنها از طریق کربوهیدراتها تأمین میشود. (منبع)
3. فعالیت جسمانی ناکافی
بهدلیل کمبود فضا، نگرانیهای امنیتی، عدم وجود انگیزۀ کافی و حتی نداشتن انرژی به سبب تغذیه نادرست، فعالیت جسمانی کاهش مییابد. همانطور که میدانید، یکی از مهمترین ابزارها برای کنترل قند خون و مدیریت دیابت، ورزش منظم است.
مبتلایان به دیابت به ویژه افرادی که دچار اضافهوزن هستند، میبایست برای جلوگیری از بروز عوارض جدی دیابت، حتما فعالیت ورزشی را در برنامههای خود قرار دهند؛ بدیهی است اگر بگوییم که جنگ، با ایجاد فضای متشنج و ناآرام، تعطیلی مراکز ورزشی مثل باشگاهها و عواملی از این دست، فعالیت جسمانی مبتلایان به دیابت را به نوعی مختل میکند.
4. افزایش استرس و آسیبهای روانی
شاید مهمترین مانع در مدیریت دیابت در شرایط جنگی، تروما و آسیبهای روانی اجتماعی باشد که اهمیت مراقبت از سلامت روان را در ذهن افراد کاهش میدهد. بدیهی است که سلامت روان بر وضعیت قند خون تاثیر مسقیم دارد؛ بدین معنا که اگر شما دچار اضطراب شدید شده و یا از لحاظ روانی، با چالشهای جدی مواجه باشید، قطعا نوسانات قند خونتان نیز شدت مییابد. این ارتباط، یعنی پیوند دیابت و سلامت روان دوسویه است؛ اگر وضعیت دیابتتان نیز وخیمتر شود، سلامت روانیتان نیز مختل میگردد.
(آیا دیابت بر سلامت روان تاثیر دارد؟)
در چنین شرایط بحرانی مثل جنگ، زنان آسیبپذیری بیشتری دارند، چرا که اغلب مسئولیت مراقبت از خانواده را بر عهده داشته و ممکن است به سبب این حس ایثارگرانه، سلامت خود را در اولویت قرار ندهند.

5. ناپایداری خدمات پزشکی با مهاجرت و یا آوارگی
بسیاری از بیماران به ناچار از خانه و شهر خود کوچ میکنند و در کمپهای موقت یا مناطق دورافتاده ساکن میشوند؛ جایی که امکان پیگیری درمان، دسترسی به پزشک متخصص یا انجام آزمایشهای دورهای وجود ندارد. در بسیاری از کشورها، در مسئله نیروی انسانی متخصص بهویژه در زمینه دیابت کمبودهای شدیدی وجود دارد. ابزارهای اندازهگیری قند خون مانند گلوکومتر و سنسور پایش قند خون نیز در دسترس نیستند و در نتیجه بیماران قادر به پایش ایمن قند خون خود نخواهند بود.
بیمارانی که از انسولینهای NPH یا ترکیبی استفاده میکنند، در صورت نامنظم بودن وعدههای غذایی و وعدههای انسولینی در معرض خطر هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) قرار دارند. از طرفی دیگر، انسولین نیازمند نگهداری در دمای خنک بوده و در نبود یخچال، برق یا کیتهای مخصوص نگهداری، کیفیت و اثربخشی انسولین بهسرعت کاهش مییابد و ممکن است به کلی فاسد شود.
وضعیت بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ در این میان بهمراتب وخیمتر و شایسته توجه ویژهتری است. برای مبتلایان به دیابت نوع ۱، قطع انسولین خطر جدی مرگ محسوب میشود. در شرایط بحرانی که ممکن است انسولین بهراحتی در دسترس نباشد، احتمال افزایش شدید قند خون و یا کتواسیدوز دیابتی (DKA) به بالاترین حد خود میرسد.
بهعنوان نمونه، رغد حسون، دختربچه ۱۱ ساله سوری، بهدلیل DKA جان خود را از دست داد؛ چرا که قاچاقچیان انسان برای عبور خانوادهاش به ایتالیا، انسولین او را به دریا انداخته بودند. داستان غمانگیز رغد نمادی از رنج هزاران کودک مبتلا به دیابت نوع ۱ در مناطق جنگی جهان است که قربانی مستقیم بحرانهای بشری میشوند. (منبع)
(تفاوت دیابت نوع 1 و نوع 2 چیست؟)
راهکارهای فوری برای بیماران دیابتی در شرایط جنگی
در شرایط بحران مانند جنگ و آوارگی، بیماران دیابتی با چالشهایی مواجه میشوند که میتواند کنترل بیماری را بهشدت دشوار و حتی تهدیدکنندۀ حیات کند. با این حال، اتخاذ راهکارهای عملی و آگاهی از اصول خودمدیریتی میتواند به حفظ ایمنی و سلامت فرد در چنین موقعیتهایی کمک کند.

1. تهیه کیت اضطراری دیابت
یکی از اولین اقدامات، آمادهسازی یک «کیت اضطراری دیابت» است که در هر لحظه قابل حمل باشد. این کیت باید شامل انسولین، سرنگ یا قلم انسولین، نوار تست قند، گلوکومتر، قرص یا ژل گلوکز و پرونده پزشکی حاوی اطلاعات مربوط به بیماری و نوع درمان فرد باشد. در شرایط پرخطر، همراه داشتن این بسته میتواند تفاوتی حیاتی ایجاد کند. (منبع)
2. آموزش خودمدیریتی در شرایط اضطراری
هر بیمار دیابتی باید آموزشهایی در زمینه تشخیص علائم افت قند (هیپوگلیسمی) مانند تعریق، لرزش، گرسنگی شدید و همچنین افزایش قند (هایپرگلیسمی) مانند تشنگی، تکرر ادرار و خستگی دریافت کند. آگاهی از نحوه تنظیم دوز اضطراری انسولین یا قرص، بسته به تغذیه محدود یا فعالیت فیزیکی، از مهارتهای حیاتی در بحران است. (منبع)
4. نگهداری انسولین بدون برق
در نبود برق یا یخچال، استفاده از کیفهای خنککننده مخصوص خنککنندههای سنتی مثل کوزه سفالی یا پیچیدن انسولین در پارچه خیس در فضای تهویهدار، میتواند به حفظ دمای مناسب انسولین کمک کند.

5. تعیین اولویت هنگام تخلیه یا فرار
در هنگام ترک محل زندگی، بیمار باید بداند که چه اقلامی را در اولویت قرار دهد. داروها، گلوکومتر، پرونده پزشکی و نسخههای الکترونیکی یا کاغذی از سوابق درمانی، باید در یک کیف سبک و مقاوم آماده باشد. این آمادگی از قطع و یا بروز اخلال در فرایند درمان و مراقبت جلوگیری میکند.

6. پیشگیری از زخم پا و عفونت
در شرایط جنگی، زخم پای دیابتی میتواند بهدلیل نبود مراقبت پزشکی و بهداشت مناسب به سرعت پیشرفت کند. استفاده از کفش مناسب، بررسی روزانه پاها، خشک نگهداشتن آنها و ضدعفونی زخمهای کوچک از راهکارهای مهم برای پیشگیری از عفونت است.

7. حفظ آرامش و تسلط بر وضعیت اعصاب و روان
در میان پیامدهای متعدد جنگ، تأثیر آن بر سلامت روان جمعیت غیرنظامی از مهمترین و نگرانکنندهترین مسائل به شمار میرود. مطالعات انجامشده بر جمعیت عمومی نشان میدهد که در پی درگیریهای نظامی، شیوع و بروز اختلالات روانی بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد. از طرفی دیگر، دیابت نیز به خودی خود میتواند تاثیراتی بر سلامت روان داشته باشد.
استفاده از راهکارهای مقابلهای فرهنگی و مذهبی بهعنوان روشی رایج برای تطبیق با شرایط بحرانی یکی از راهحلهایی است که در این شرایط مورداستفاده قرار میگیرد. این شیوهها میتوانند در کاهش اضطراب و حفظ پیوندهای اجتماعی مؤثر واقع شوند، هرچند بهتنهایی جایگزینی برای حمایتهای تخصصی روانشناختی نخواهند بود.

مدیریت دیابت در روزهای سخت
در شرایط بحرانی همچون جنگ، آوارگی یا فجایع انسانی، سلامت عمومی جامعه بهطور جدی تهدید میشود، اما بیماران مبتلا به دیابت، در معرض خطرهای چندلایه و پیچیدهتری قرار دارند. عدم دسترسی به انسولین و دارو، نبود تغذیه مناسب، کاهش امنیت روانی و اختلال در مراقبتهای پزشکی از جمله عواملی هستند که میتوانند به سرعت وضعیت سلامت این بیماران را وخیم کرده و حتی جان آنها را به خطر اندازد.
بر همین اساس، مدیریت دیابت در بحرانها نباید امری واکنشی و موقتی تلقی شود، بلکه نیازمند آمادگی پیشینی، آموزشهای لازم و ارتقای آگاهی در میان بیماران، خانوادهها و ارائهدهندگان خدمات سلامت است. افرادی که با دیابت زندگی میکنند، باید پیش از وقوع بحران، اطلاعات ضروری را در اختیار داشته باشند.
این روزها با افزایش تنش میان کشورمان ایران و دشمنان آن، ما نیز درگیر جنگی سخت و نگرانکننده شدیم. بدیهی است که در چنین شرایطی، تامین بعضی از اقلام، سخت و دشوار میشود و بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت در خرید و دریافت نوار تست قند خون با مشکلاتی مواجه میگردند.
ما در آوانلند خود را موظف میدانیم تا به همراهان خود بهترین خدمات را، حتی در شرایط جنگی، ارائه دهیم. آوانلند بدون هیچگونه افزایش قیمتی و همچنین، به دور از هر اخلال در سیستم پشتیبانی و تحویل محصول، همچنان همراه شماست.
امید که با همدلی و همراهی یکدیگر این روزها را به سر گذرانده و بار دیگر، یک زندگی به دور از هرگونه جنگ و نبرد را تجربه کنیم.
خرید محصولات کنترل دیابت از سایت اصلی: avanland.com
خرید محصولات کنترل دیابت از سایت پشتیبان: avanland.ir