در این مقاله به بررسی تأثیر استرس بر قند خون، به ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 پرداخته می‌شود. همچنین به طور خاص در مورد مفهومی که در میان عموم به عنوان «دیابت عصبی» شناخته می‌شود صحبت می‌کنیم.
این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه می‌شود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
1_ دیابت عصبی چیست؟
اصطلاح غیرعلمی دیابت عصبی که در میان برخی افراد رواج یافته به حالتی گفته می‌شود که فرد در اثر استرس، ناراحتی یا عصبانیت دچار افزایش ناگهانی قند خون می‌شود. دیابت عصبی، نوعی دیابت مستقل نیست بلکه واکنشی فیزیولوژیکی به استرس است. در شرایط پر تنش و استرس‌زا، بدن کورتیزول و آدرنالین آزاد می‌کند که باعث می‌شود میزان گلوکز در خون افزایش یابد.
در افراد مبتلا به دیابت، این واکنش می‌تواند خطرناک باشد و کنترل قند خون را مختل کند.
2_ آیا استرس می‌تواند باعث ابتلا به دیابت شود؟
استرس به تنهایی باعث ایجاد دیابت نمی‌شود اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بین استرس مزمن و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ ارتباطی وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که سطح بالای هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین ممکن است در عملکرد سلول‌های بتا در لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند اختلال ایجاد کند. این اختلال می‌تواند منجر به کاهش تولید انسولین و در نتیجه افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 شود.
علاوه بر این، استرس می‌تواند منجر به پرخوری و افزایش وزن شود که یکی از عوامل کلیدی برای ابتلا به دیابت نوع 2 است.
3_ تأثیر استرس بر دیابت نوع 2
افراد مبتلا به دیابت نوع 2 به دلیل مقاومت به انسولین، در مواجهه با استرس، دچار افزایش سطح قند خون می‌شوند. استرس باعث افزایش ترشح کورتیزول شده که مقاومت سلول‌های بدن نسبت به انسولین را افزایش می‌دهد. طبیعی است وقتی انسولین روی سلول‌ها اثری نداشته باشد، قند موجود در خون وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون انباشته می‌شود. نتیجه این وضعیت، افزایش سطح قند خون و هایپرگلیسمی است.
علائم هایپرگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2
- تشنگی شدید
- دهان خشک
- ضعف
- سردرد
- تکرر ادرار
- تاری دید
- حالت تهوع
- گیجی
- تنگی نفس
استرس کنترل نشده در این افراد می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند کتواسیدوز دیابتی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی شود.
4_ تاثیر استرس روی دیابت نوع ۱
افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ممکن است تحت تأثیر استرس، افزایش یا کاهش سطح قند خون را تجربه کنند.
علائم افزایش قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 مشابه با علائم افزایش قند خون درمبتلایان به دیابت نوع 2 است (تنگی نفس، حالت تهوع، گیجی، تشنگی و…). اما کاهش قند خون که به آن هیپوگلیسمی می‌گویند، می‌تواند ناشی از سندروم خستگی آدرنال باشد. این حالت در اثر استرس مزمن ایجاد شده و به تخلیه کورتیزول از غدد آدرنال منجر می‌شود.
در افراد مبتلا به دیابت نوع 1، کمبود کورتیزول می‌تواند منجر به اختلال در تنظیم هورمون‌های مرتبط با کنترل قند خون شود و به افت قند خون بیانجامد.
علائم هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1
- گرسنگی
- تحریک پذیری
- مشکل در تمرکز
- خستگی
- تعریق
- گیجی
- ضربان قلب سریع
- لرز
- سردرد
5_ راهکارهای مدیریت استرس برای افراد دیابتی
برای افراد مبتلا به دیابت، مدیریت استرس بخش مهمی از کنترل بیماری است. روش‌های مختلفی برای کاهش تأثیرات منفی استرس بر قند خون وجود دارد؛ از جمله:
-
ورزش منظم:
فعالیت‌های بدنی منظم می‌توانند به کاهش سطح کورتیزول و بهبود حساسیت به انسولین کمک کنند.
-
مدیتیشن و تکنیک‌های آرام‌سازی:
تکنیک‌هایی مانند یوگا و تمرینات تنفسی عمیق می‌توانند به کاهش استرس و بهبود کنترل قند خون کمک کنند.
-
تغذیه سالم:
تغذیه متعادل می‌تواند از نوسانات شدید قند خون جلوگیری کند و در عین حال مانع از پرخوری ناشی از استرس شود. مصرف غذاهایی که شاخص گلیسمی پایینی دارند بسیار کمک‌کننده است.
6_ آیا دیابت عصبی همان نوروپاتی دیابتی است؟
خیر، دیابت عصبی و نوروپاتی دیابتی دو مفهوم کاملاً متفاوت هستند. نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض دیابت است که به دلیل آسیب مداوم اعصاب در اثر سطح بالای قند خون رخ می‌دهد. این آسیب‌ها به سیستم عصبی می‌توانند به تدریج باعث بروز مشکلاتی همچون درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی، و حتی اختلالات در سیستم گوارشی و قلبی شوند؛
در حالی که دیابت عصبی به واکنش موقتی بدن در شرایط استرس اشاره دارد و به عنوان یک بیماری مستقل شناخته نمی‌شود.
7_ برای بررسی و درمان مشکلات ناشی از نوسانات قند خون به کدام پزشک مراجعه کنم؟
برای تشخیص و درمان مشکلات ناشی از نوسانات قند خون می‌توانید به یک متخصص غدد مراجعه کنید. متخصصین غدد در تشخیص و مدیریت دیابت و شرایط مرتبط با اختلالات هورمونی، از جمله تأثیر استرس بر سطح قند خون مهارت دارند. همچنین یک روان‌شناس یا روان‌پزشک می‌تواند به شما در مدیریت استرس و بهبود سلامت روانی کمک کند چرا که کاهش استرس می‌تواند تأثیر مستقیمی بر کنترل قند خون داشته باشد.
نتیجه‌گیری
استرس می‌تواند تاثیرات شدیدی بر سطح قند خون در افراد دیابتی داشته باشد و به طور خاص در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 این تاثیرات می‌تواند به دو شکل افزایش یا کاهش قند خون بروز پیدا کند. هرچند استرس به خودی خود یک نوع دیابت جدید به نام دیابت عصبی ایجاد نمی‌کند، اما نقش مهمی در تشدید علائم دیابت دارد و مدیریت آن می‌تواند به بهبود کنترل قند خون کمک کند.
منابع: